ئه‌توانى له‌رێگاى ئیمه‌یڵ و ژماره ته‌له‌فۆنه‌کانمانه‌وه په‌یوه‌ندیمان پێوه‌بکه‌یت و راوسه‌رنج وپێشنیارو داواکاریه‌کانى خۆت بخه‌یته‌روو.
07705066052
ئامڕازه‌کانى ویسته ویستراوه‌کان و گفتووگۆى تووندوتیژ
10/15/2015 4:10:00 PM
جەماوەر نیوز
جه‌ماوه‌رنیوز
پۆڵا سه‌عید
هه‌موو تاکێک له هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌کدا بگووزه‌رێت، به‌وشێوه‌یه مامه‌ڵه ده‌کات، که فێر بووه. به‌شێکى گه‌وره‌ى تاکى کۆمه‌ڵگاى کوردییش خاوه‌نى مامه‌ڵه‌یه‌کى تووندوتیژه، خاوه‌نى دیالۆگێکى تووندوتیژه. به‌شێکى تر، که پراکتیزه‌ى مامه‌ڵه و گفتووگۆى تووندوتیژ ده‌که‌ن، ئه‌و ئه‌تمۆسفێره‌یه تووندوتیژییان ده‌کات، که تێیدا ده‌ژیین. ئه‌م باروودۆخه‌یان له ڕێگاى ئاسۆسیاسیۆنه‌وه، تاکى خراپ قسه له‌گه‌ڵ کراو و خراپ مامه‌ڵه کراو، ده‌چێته‌وه باروودۆخێکه‌وه، که پێشتر خراپ مامه‌ڵه کراوه، هه‌ربۆیه هه‌وڵ ده‌دات ڕێگا له‌وه بگرێت، که دیسان چ خراپ مامه‌ڵه بکرێت و چ بێڕێزیشیى پێبکرێت. هه‌ندێک تاکى تر پاسیڤ تووندوتیژن، ئه‌مانه هیچ کات به ئاشکرا تووندوتیژیى پیشانى که‌س ناده‌ن، به‌ڵام به نهێنیی.
تووندوتیژیى ئه‌مانه هه‌تا سنوورى کووشتن ده‌ڕوات، به‌بێئه‌وه‌ى تاکى پراکتیزه‌که‌رى تووندوتیژیى هیچ جۆره هه‌ستى خه‌تایه‌کى تێدا دروستبێت. کۆمه‌ڵگاى کوردیى پڕه له‌مجۆره تووندوتیژییانه، به‌تایبه‌ت له دونیاى سیاسییه‌کاندا. سیاسییه‌کان خاوه‌نى هه‌رچ جۆره که‌ڕاکته‌رێک بن، به‌ڵام هه‌میشه ده‌یانه‌وێت ڕووى خۆیان وه‌ک په‌پووله له میدیاوه به کۆمه‌ڵ بناسێنن. هه‌بوونى ئالیبى (به‌ڵگه‌ى خه‌تابار نه‌بوون) دیارده‌یه‌کى باوى ئه‌مجۆره سیاسییانه‌یه. له زۆینه‌ى ڕووداوه‌کاندا، ئه‌مجۆره سیاسییانه نه له شوێنى ڕووداوه‌که‌وه نزیکن نه له وڵاتیشدان. هه‌ر بۆیه ئاگرى تاوان چه‌ند به تین و بڵندیش بێت هیچ پریشکێکیان به‌رناکه‌وێت. خوێندنه‌وه‌ى تاکى کورد کارێکى سه‌خت نییه ، چونکه ئه‌و سروشته‌ى تێیدا له‌دایکبووه و گه‌شه‌ى تێدا کردووه یارمه‌تییده‌ره بۆ ئه‌نالیزه‌کردنى که‌ڕاکته‌ری. بێ مۆڕاڵیى ئه‌مجۆره تاکانه خاوه‌نى تایبه‌تمه‌ندییه‌کى تایبه‌ته، چونکه نه‌بوونى هه‌ستى به‌رپرسیارێتیى تێیاندا، فاکته‌رێکى به‌هێزه له‌سه‌ر گوێپێنه‌دانیان به هیچ کۆنزیکوێنزێکى کرداره‌کانیان. ده‌شێت هه‌ندێک که‌س خاوه‌نى ده‌بڵ مۆڕاڵبن، به‌ڵام ئه‌مانه بێ مۆڕاڵن، هه‌ر شتێکیش که ده‌که‌ن وه‌ک کارێکى جوان ده‌رده‌که‌وێت، ئه‌وان بۆ ئه‌وه نایکه‌ن، که کاره‌که‌یان لا باشه به پرینسیپه‌کانى فه‌لسه‌فه‌ى مۆڕاڵ، به پرینسیپه‌کانى کاتیگۆریشه ئیمپه‌راتیڤ، به پرینسیپه‌کانى ماکسیمه. به‌ڵکوو ئه‌مانه کرده‌یه‌کى باش وه‌ک ئاسترومێنتى گه‌یشتن به ویستێک به‌کاردێنن. بۆ نموونه تۆ بۆئه‌وه‌ى دره‌ختێک ببڕیته‌وه، پێویستت به مشارێکه. مشاره‌که لێره‌دا ته‌نها ئامڕازه نه‌ک ویست. دره‌خته‌که‌ش ئامڕازه نه‌ک ویست. ویستى ویستراو لێره‌دا ئه‌و بیره‌یه، که چیى له دره‌خته‌که ده‌وێت. بۆ نموونه دروستکردنى مێزێک لێی، به‌ڵام دیسان مێزه‌که‌ش ئامڕازه نه‌ک ویستى ویستراو. دیسانه‌وه له گه‌ڕان به‌دواى ویستى ویستراودا بۆ نموونه ده‌گه‌ین به‌وه‌ی، که فڵان که‌س مێزێکى ده‌وێت بۆئه‌وه‌ى نوێنه‌رانى پێنج پارته‌که له ده‌ورى کۆببنه‌وه. دیسان پێنج پارته‌که‌ش ئامڕازى گه‌یشتنن به ویستێکى ویستراو.
لێره‌دا مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه، که مرۆڤ پێویسته هه‌میشه له ئه‌نالیزه‌کردنى مامه‌ڵه‌کاندا به‌دواى ویستى ویستراودا بگه‌ڕێت، نه‌ک ئامڕازێکى لێببێته ویستێک.
سیاسییه‌ک له‌گه‌ڵ سیاسییه‌کى تردا ده‌دوێت و داوا ده‌کات، که وتووێژێک له‌سه‌ر کۆنفلیکته‌کانى نێوان چه‌ند پارتێک بکرێت. ئه‌م سیاسییه ڕۆڵى ئاسترومێنتێک ده‌بینێت، هه‌ر بۆیه سیاسیى یه‌که‌م ده‌توانێت به‌وشێوه‌یه مامه‌ڵه‌ى بکات، که که‌ڕاکته‌رى هه‌ڵى ده‌سووڕێنێت. بۆ نموو تۆ پێویستت به چه‌کووشێکه بۆ هه‌ڵواسینى وێنه‌یه‌ک، ده‌چیت چه‌کووشه‌که دێنیت، به‌ڵام پاش ته‌واوبوونى کاره‌که‌ت، ئه‌وه که‌ڕاکته‌رته هه‌ڵتده‌سوڕێنێت، که چلۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ چه‌کووشه‌که‌دا ده‌که‌یت. ده‌یبه‌ته‌وه جێگاى خۆی، هه‌تا ئه‌گه‌ر که‌سێکى تر پێویستى بوو ئه‌وا ئاسان بیدۆزێته‌وه، یان له شوێنێکدا بێبایه‌خ فڕێیده‌ده‌یت؟ هه‌ر شتێک به ئاگایى نه‌کرا و بایه‌خى پێنه‌درا، ئه‌وا له مێشکدا تۆمار ناکرێت، به‌مشێوه‌یه ئه‌و که‌سه بیرى نامێنێت، که چه‌کووشه‌که‌ى له‌کوێ داناوه. ئه‌مه ئه‌و باروودۆخه‌یه، که نووسه‌ر به گله‌ییه لێی، که سیاسییه‌کان شتیان بیرده‌چێته‌وه. له مێشکدا دوو سیستێم بۆ بیرکه‌وتنه‌وه هه‌یه، که له زانستى ده‌روونناسییدا یه‌کێکیان ناوده‌نرێت بیرکه‌تنه‌وه‌ى کورت و ئه‌وى تریشیان بیرکه‌وتنه‌وه‌ى درێژ. بۆ ئه‌وه‌ى شتێکت هه‌میشه له‌بیر بێت یان بیرتبکه‌وێته‌وه، ئه‌وا پێویسته ئاگایانه مامه‌ڵه‌ى بکه‌یت و بایه‌خى پێبده‌یت، ده‌نا له بیرت نامێنێت. بۆئه‌وه‌ى ئه‌و شته‌ى فێرى ده‌بیت، ئه‌و چه‌کووشه‌ت بیربێته‌وه، که له‌کوێت داناوه، ئه‌وا پێویسته داتاکان له بیرکه‌وتنه‌وه‌ى کورته‌وه بگوێزیته‌وه بۆ بیرکه‌وتنه‌وه‌ى درێژ، ئه‌مه‌ش به بایه‌خ و ئاگایى ده‌کرێت. به نه‌بوونى ئاگایى و بایه‌خ، داتاکان له بیرکه‌وتنه‌وه‌ى کورتدا له‌ناوده‌چن و ناگه‌نه بیرکه‌وتنه‌وه‌ى درێژ.
ئه‌م پرۆسه‌یه یه‌کێکه له کێشه هه‌ره گه‌وره‌کانى دونیاى سیاسیى کورد. سیاسییه‌کانى کورد وێڕاى ئه‌وه‌ى خاوه‌نى زۆرتریین ڕێنمایین، خاوه‌نى زۆرتریین کۆبوونه‌وه و ڕێککه‌وتن و به‌ڵێنن، که‌چیى هه‌موو کات پێیانده‌گوترێت، که ئه‌مانه هیچ وانه‌یه‌ک له مێژوو وه‌رناگرن و زوو شتیان بیرده‌چێته‌وه. ئه‌مه‌ش به‌هۆى نه‌بوونى ئاگایى و بایه‌خ له فێربووندا. که تۆ ڕێنماییه‌ک وه‌رده‌گریت واتا فێرى شتێکى نوێ ده‌بیت، ئه‌مه‌ش ته‌نها ئه‌و کاته سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست دێنێت، ئه‌گه‌ر بێتو داتاکانى ئه‌م ڕێنماییه بگاته بیرکه‌وتنه‌وه‌ى درێژ. به‌ڵێن و ڕێککه‌وتنێک نرخى نییه، ئه‌گه‌ر داتاکانى نه‌گاته بیرکه‌وتنه‌وه‌ى درێژ.
خه‌ڵکانى سیاسیى وه‌ها بۆیه جێگاى متمانه نین، چونکه فێربوون که فێر نه‌بن. هه‌ربۆیه دواى هه‌ڵواسینى وێنه‌که، نه ده‌زانن چه‌کووشه‌که‌یان له‌کوێدا داناوه، نه له‌لاشیان گرنگه بیریان بکه‌وێته‌وه. ئه‌مانه چونکه فێربوون که فێرنه‌بن، هه‌موو شتێک وه‌ک ئامڕاز به‌کاردێنن. ڕێزگرتن له نووسه‌رێک، که ئێستا تووڕه‌یه لێیان، ته‌نها ئامڕاز بووه، چونکه ویسته ویستراوه‌که ئه‌وه نه‌بووه، که گوێ له نووسه‌ره‌که بگیرێت یان تێزه‌که‌ى بخوێنرێته‌وه، به‌ڵکوو نووسه‌ر و تێزه‌که‌شى ئامڕاز بوون.
بۆ نموونه هێرشکردنه سه‌ر باره‌گاى پارتى سۆسیالیست ویست نییه، به‌ڵکوو ئامڕازه. هێرشبه‌ران وه‌ک چه‌کووشه‌که‌ن، که ئێستا به‌شێکى زۆریان له بیرى سیاسییه‌کانى پشت ئه‌م هێرشه‌وه نه‌ماون. ئه‌و خه‌ڵکه بێ مۆڕاڵه نه‌ک دۆبڵ مۆڕاڵ. ئه‌وانه ڕۆژێک کاکه حه‌مه‌یان پێ پاڵه‌وان بوو، چونکه مامه‌ڵه‌کانیان ئاسترومێنت بوو، ئامڕاز بوو. بۆ شه‌هیدبوونى کوڕه‌که‌ى کاکه حه‌مه گریان، گریانه‌که‌یان ئامڕاز بوو. ئه‌مانه له‌چاوترووکانێکدا بوون به دوژمنى کاکه حه‌مه، چونکه نه‌بووه ئاسترومێنتى ویسته ویستراوه‌کانى ئه‌وان، به‌مشێوه‌یه هه‌قدراوه چلۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ کاکه حه‌مه‌دا بکه‌یت. هه‌ربۆیه بۆئه‌وان شه‌هیدبوونى کوڕه‌که‌ى نابێته ڕێگرله‌وه‌ی، که هێرش نه‌کرێته سه‌ریان، تێکۆشانى کاکه حه‌مه خۆى و پێشمه‌رگه‌کانى دژ به تیرۆریستان نابێته ڕێگر له هێرش نه‌کردنه سه‌ریان.
له فه‌لسه‌فه‌ى تیۆریى مامه‌ڵه‌دا هه‌میشه ویستراو چه‌قى باسه‌که‌یه نه‌ک ئامڕازه‌کانى ویستراو. لێکدووانى نووسه‌ران و سیاسییه‌کانى چه‌ند لایه‌نێک له که‌ناڵه‌کانى تێلێڤیزۆن و میدیاکانه‌وه، به‌قه‌د تووندوتیژیى ڤاندالیره‌کان تووندوتیژه. زمانى گورگ باڵا ده‌سته له هه‌موو گفتووگۆکاندا، سه‌مه‌ره نییه، که شه‌قام پڕه له به‌رد و گولله، سه‌مه‌ره نییه، که حکومه‌ت و په‌رله‌مان پڕه له بڕیارى زاڵ. ئه‌وه‌ى ئێستا له هه‌موو کات زیاتر پێویسته بۆ هه‌بوون، بریتییه له گفتووگۆى بێ تووندوتیژیی. زمانى زه‌ڕڕافه ده‌مانگه‌یه‌نێته چ تێگه‌یشتن له یه‌کتریى و چ ئه‌کسێپتکردنى یه‌کتریی.
وتار
-
ڕه‌وشى ڕۆژنامه‌نوسى کوردى یان جیهانی
07.02.2024 -
ره‌گه‌ز گۆڕین کارێکى قێزه‌وه‌ن و شووره‌ییه
29.01.2024 -
سوکایه‌تى و بێڕێزى له‌پاى چی؟
10.01.2024
زۆرترین خوێندراو
- ڕۆژ
- هەفتە
- مانگ
-
پارتی و یه‌كێتی له سه‌ر دوو وه‌زاره‌ت ڕێكنه‌كه‌وتوون
27.10.2022
-
دوورخستنەوەی سەرۆککۆماری پێشووی چین ئاشكرا ده‌كرێت
23.10.2022
-
له كفری پارتی سۆسیال دیموكرات خولێكی تۆپی پێ ده‌كاته‌وه
22.10.2022
-
پارتی سۆسیال دیموكرات گۆڕانكاری ئه‌نجامده‌دات
23.02.2023